UPSC बद्दल माहिती मराठी मध्ये | UPSC Exam Pattern, Books & Syllabus in Marathi

UPSC Syllabus in Marathi – UPSC नागरी सेवा परीक्षेतील यश, ज्याला सामान्य भाषेत IAS परीक्षा म्हणूनही ओळखले जाते, हे योग्य ज्ञान आणि योग्य धोरण यांचे संयोजन आहे. यात शंका नाही की, तुम्हाला UPSC अभ्यासक्रमातील विषयांची पूर्ण तयारी करावी लागेल, परंतु IAS परीक्षेत चांगले यश मिळवण्यासाठी तुम्हाला काही कौशल्ये देखील आत्मसात करावी लागतील.

Table of Contents

UPSC बद्दल माहिती मराठी | UPSC Information In Marathi

UPSC Information In Marathi– UPSC परीक्षा तीन टप्प्यात घेतली जाते. तुम्हाला एक टप्पा पार करावा लागेल आणि त्यानंतरच्या टप्प्यावर जावे लागेल. आणि, प्रत्येक टप्प्यावर, उमेदवारांची संख्या कमालीची कमी झाली आहे. सरासरी, सुमारे 5 लाख उमेदवार पहिला टप्पा घेतात आणि शेवटी, प्रक्रियेच्या शेवटी, सुमारे 700 – 1000 उमेदवार नागरी सेवांमध्ये निवडले जातात.

स्टेज 1: प्रारंभिक परीक्षा [Prilims]

UPSC प्रिलिम्समध्ये एकूण 400 गुणांचे दोन वस्तुनिष्ठ प्रकारचे पेपर (सामान्य अभ्यास I आणि सामान्य अध्ययन II किंवा CSAT) असतात. दोन्ही पेपर सहसा एकाच दिवशी ऑफलाइन मोडद्वारे (पेन-पेपर) दोन सत्रांमध्ये घेतले जातात.

पेपर	प्रश्न संख्या	कालावधी	एकूण गुण
पेपर-१: General Studies I	१००	२ तास	२००
पेपर-२: General Studies II [CSAT]	८०	२ तास	२००

UPSC परीक्षेसाठी लागणारी पुस्तके आणि अभ्यासक्रम – UPSC Books & Syllabus in Marathi

General Studies I and II –

अभ्यासक्रम	पुस्तके
इतिहास [History]	India’s Struggle for Independence – Bipan Chandra Indian Art and Culture by Nitin Singhania NCERT XI (Ancient & Medieval) NCERT XII (Modern Indian History)
भूगोल [Geography]	Certificate Physical Geography – G C Leong NCERT VI – X (Old Syllabus) NCERT XI, XII (New Syllabus) World Atlas (Orient Black Swan)
भारतीय राजकारण [Indian Polity]	Indian Polity – M Laxmikanth NCERT IX-XII
अर्थशास्त्र [Economics]	Indian Economy by Nitin Singhania Economic Development & Policies in India – Jain & Ohri NCERT XI
आंतरराष्ट्रीय संबंध [International Relations]	NCERT XII (Contemporary World Politics) Current Affairs
CSAT	Tata McGraw Hill CSAT Manual Verbal & Non-Verbal Reasoning – R S Aggarwal

स्टेज 2: मुख्य परीक्षा [Mains]

या टप्प्यात नऊ वर्णनात्मक पेपर असतात.

पेपर	विषय	कालावधी	एकूण गुण
पेपर-A [Qualifying]	Compulsory Indian Language	3 Hours	३००
पेपर-B [Qualifying]	English	3 Hours	३००
पेपर-1	ESSAY	3 Hours	२५०
पेपर-2	General Studies I	3 Hours	२५०
पेपर-3	General Studies II	3 Hours	२५०
पेपर-4	General Studies III	3 Hours	२५०
पेपर-5	General Studies IV	3 Hours	२५०
पेपर-6	Optional Paper I	3 Hours	२५०
पेपर-7	Optional Paper-II	3 Hours	२५०

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains Paper-A and Paper-B

पेपर	परीक्षेचा नमुना
पेपर A – भारतीय भाषा (संविधानाच्या 8 व्या अनुसूचीमध्ये सूचीबद्ध केलेली कोणतीही भारतीय भाषा)	Comprehension of given passages. Precis Writing Usage and Vocabulary Short Essays Translation from English to the Indian Language and vice-versa
पेपर B- इंग्रजी	Comprehension of given passages Precis Writing Usage and Vocabulary Short Essays

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains General Studies Paper-I Syllabus in Marathi

UPSC Mains चा GS पेपर 1 हा सामान्य अध्ययनाच्या चार पेपरपैकी एक आहे. हा इतिहास, भूगोल, कला आणि संस्कृती आणि भारतीय समाज या विषयांचा समावेश असलेला विषयनिष्ठ प्रकार आहे. GS पेपर 1 सोबत, IAS परीक्षेच्या मुख्य टप्प्यात इतर आठ पेपर आहेत.

विषय	उपविषय आणि पुस्तके
इतिहास	कला आणि संस्कृती – India’s Ancient Past – RS Sharma Facets of Indian Culture (Spectrum publications) Centre for Cultural Resources & Training (CCRT) website आधुनिक इतिहास – India’s Struggle for Independence – Bipan Chandra A Brief History of Modern India – Rajiv Ahir स्वातंत्र्यानंतरचा भारत – India Since Independence – Bipan Chandra जगाचा इतिहास – Mastering World History – Norman Lowe History of the World – Arjun Dev
सोसायटी ऑफ इंडिया	Newspapers Magazines (EPW) Reports of NGOs, international organizations, etc.
भूगोल	NCERTs from classes VI through XII.

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains General Studies Paper-II Syllabus in Marathi

UPSC Mains GS-II साठी इच्छुक उमेदवार कोणत्या महत्त्वाच्या स्त्रोतांचा संदर्भ घेऊ शकतो हे खालील तक्त्यामध्ये नमूद केले आहे:

विषय	उपविषय	पुस्तके
राजकारण	भारतीय संविधान भारतीय राज्यघटनेची वैशिष्ट्ये भारतीय संविधानातील दुरुस्त्या तरतुदी घटनात्मक आणि असंवैधानिक संस्था	‘Indian Polity’ by Laxmikanth (Do read this book at least three times) Class 11 NCERT – ‘Indian Constitution at Work
शासन	सरकारी धोरणे आणि हस्तक्षेप शासन पारदर्शकता जबाबदारी ई-गव्हर्नन्स ऍप्लिकेशन्स	Daily reading of newspaper to be complemented with: Select articles from ‘The Hindu’ Economic Survey Press Information Bureau (PIB) ARC reports
सामाजिक न्याय	सामाजिक क्षेत्र/सेवांच्या विकास आणि व्यवस्थापनाशी संबंधित समस्या गरिबी आणि भूक यांच्याशी संबंधित मुद्दे	Select articles from ‘The Hindu’ newspaper
आंतरराष्ट्रीय संबंध	द्विपक्षीय गट प्रादेशिक आणि जागतिक गट भारताचा समावेश असलेले आणि/किंवा भारताचे हित प्रभावित करणारे करार	MEA Website Select articles from ‘The Hindu’

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains General Studies Paper-III Syllabus in Marathi

UPSC Mains GS-III साठी इच्छुक उमेदवार कोणत्या महत्त्वाच्या स्त्रोतांचा संदर्भ घेऊ शकतो हे खालील तक्त्यामध्ये नमूद केले आहे:

विषय	उपविषय	पुस्तके
आर्थिक प्रगती	भारतातील आर्थिक विकास मॅक्रोइकॉनॉमिक्स	Current Affairs Select articles from ‘The Hindu’ Class 12 NCERT – ‘Introductory Macroeconomics’ Economic Survey of India and India Year Book
विज्ञान आणि तंत्रज्ञान	डार्क मॅटर हिग्ज बोसॉन दुर्मिळ पृथ्वी घटक जी एम पिके जीन संपादन कृत्रिम बुद्धिमत्ता अंतराळ तंत्रज्ञान संरक्षण तंत्रज्ञान	Current Affairs
जैवविविधता, पर्यावरण	जैवविविधतेचे प्रकार जैवविविधता आणि पर्यावरण	Current Affairs ‘Textbook of Environmental Studies For Undergraduate Courses’ by Erach Bharucha Ministry of Environment, Forests and Climate Change (MoEFCC) Official Website
सुरक्षा आणि आपत्ती व्यवस्थापन	भारतातील अंतर्गत सुरक्षा आव्हाने अतिरेकी दहशतवाद अवैध सावकारी भारतातील आपत्ती व्यवस्थापन पीएम केअर फंड राष्ट्रीय आपत्ती व्यवस्थापन योजना 2016	Current Affairs Yojana (January 2017) edition- this covers Disaster Management perspectives.

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains General Studies Paper-IV Syllabus in Marathi

हा पेपर सार्वजनिक जीवनात वावरताना प्रामाणिकपणा आणि प्रामाणिकपणाच्या मुद्द्यांकडे उमेदवाराच्या दृष्टिकोनाची चाचणी घेतो. हे उमेदवाराच्या समस्या सोडवण्याच्या आणि विरोधाभास सोडवण्याच्या दृष्टिकोनाची चाचणी देखील करते.

सामान्य अध्ययन पेपर IV मध्ये खालील मुख्य क्षेत्रे समाविष्ट आहेत:

Ethics
Integrity
Aptitude

पुस्तके –

1.	Ethics, Integrity & Aptitude – G Subba Rao & P N Roy Chowdhury
2.	Lexicon for Ethics, Integrity & Aptitude for IAS General Studies Paper IV – Niraj Kumar
3.	Ethics, Integrity, and Aptitude – Santosh Ajmera & Nanda Kishore Reddy
4.	Ethics, Integrity, and Aptitude – M Karthikeyan
5.	Ethics in Governance: Innovations, Issues, and Instrumentalities – Ramesh K Arora
6.	ARC Reports

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains Optional Paper Subject In Marathi

UPSC Mains मध्ये पॅटर्न बदलल्यामुळे, उमेदवारांना आता फक्त एक पर्यायी विषय निवडावा लागेल. एकूण 500 गुणांसाठी (250 गुण * 2 पेपर) पर्यायी विषयावर आधारित दोन पेपर आहेत जे गुणवत्ता क्रमवारीसाठी मोजले जातात.

UPSC IAS परीक्षा साठी पर्यायी विषयांची यादी खाली दिल्या आहेत:

शेती	पशुसंवर्धन आणि पशुवैद्यकीय विज्ञान	मानववंशशास्त्र
वनस्पतिशास्त्र	रसायनशास्त्र	सिव्हिल अभियांत्रिकी
वाणिज्य आणि लेखा	अर्थशास्त्र	विद्युत अभियांत्रिकी
भूगोल	इतिहास	भूशास्त्र
कायदा	व्यवस्थापन	गणित
वैद्यकीय विज्ञान	यांत्रिकी अभियांत्रिकी	तत्वज्ञान
भौतिकशास्त्र	राज्यशास्त्र आणि आंतरराष्ट्रीय संबंध	मानसशास्त्र
सार्वजनिक प्रशासन	समाजशास्त्र	सांख्यिकी
प्राणीशास्त्र

स्टेज 3: व्यक्तिमत्व चाचणी [Interview]

मुलाखत प्रक्रिया ही UPSC परीक्षा पॅटर्नच्या निवड प्रक्रियेचा शेवटचा आणि अंतिम टप्पा आहे. मुलाखतीत 275 गुण असतात जे कमाल गुणांची एकूण संख्या 2025 बनवते. बोर्डाने उमेदवारामध्ये असे काही गुण दिले आहेत.