UPSC बद्दल माहिती मराठी मध्ये | UPSC Exam Pattern, Books & Syllabus in Marathi

UPSC Syllabus in Marathi – UPSC नागरी सेवा परीक्षेतील यश, ज्याला सामान्य भाषेत IAS परीक्षा म्हणूनही ओळखले जाते, हे योग्य ज्ञान आणि योग्य धोरण यांचे संयोजन आहे. यात शंका नाही की, तुम्हाला UPSC अभ्यासक्रमातील विषयांची पूर्ण तयारी करावी लागेल, परंतु IAS परीक्षेत चांगले यश मिळवण्यासाठी तुम्हाला काही कौशल्ये देखील आत्मसात करावी लागतील.

UPSC बद्दल माहिती मराठी | UPSC Information In Marathi

UPSC Information In MarathiUPSC परीक्षा तीन टप्प्यात घेतली जाते. तुम्हाला एक टप्पा पार करावा लागेल आणि त्यानंतरच्या टप्प्यावर जावे लागेल. आणि, प्रत्येक टप्प्यावर, उमेदवारांची संख्या कमालीची कमी झाली आहे. सरासरी, सुमारे 5 लाख उमेदवार पहिला टप्पा घेतात आणि शेवटी, प्रक्रियेच्या शेवटी, सुमारे 700 – 1000 उमेदवार नागरी सेवांमध्ये निवडले जातात.

स्टेज 1: प्रारंभिक परीक्षा [Prilims]

UPSC प्रिलिम्समध्ये एकूण 400 गुणांचे दोन वस्तुनिष्ठ प्रकारचे पेपर (सामान्य अभ्यास I आणि सामान्य अध्ययन II किंवा CSAT) असतात. दोन्ही पेपर सहसा एकाच दिवशी ऑफलाइन मोडद्वारे (पेन-पेपर) दोन सत्रांमध्ये घेतले जातात.

पेपरप्रश्न संख्याकालावधीएकूण गुण
पेपर-१: General Studies I१००२ तास२००
पेपर-२: General Studies II [CSAT]८०२ तास२००

UPSC परीक्षेसाठी लागणारी पुस्तके आणि अभ्यासक्रम – UPSC Books & Syllabus in Marathi

General Studies I and II

अभ्यासक्रमपुस्तके
इतिहास
[History]
India’s Struggle for Independence – Bipan Chandra
Indian Art and Culture by Nitin Singhania
NCERT XI (Ancient & Medieval)
NCERT XII (Modern Indian History)
भूगोल
[Geography]
Certificate Physical Geography – G C Leong
NCERT VI – X (Old Syllabus)
NCERT XI, XII (New Syllabus)
World Atlas (Orient Black Swan)
भारतीय राजकारण
[Indian Polity]
Indian Polity – M Laxmikanth
NCERT IX-XII
अर्थशास्त्र
[Economics]
Indian Economy by Nitin Singhania
Economic Development & Policies in India – Jain & Ohri
NCERT XI
आंतरराष्ट्रीय संबंध
[International Relations]
NCERT XII (Contemporary World Politics)
Current Affairs
CSATTata McGraw Hill CSAT Manual
Verbal & Non-Verbal Reasoning – R S Aggarwal

स्टेज 2: मुख्य परीक्षा [Mains]

या टप्प्यात नऊ वर्णनात्मक पेपर असतात.

पेपरविषयकालावधीएकूण गुण
पेपर-A [Qualifying]Compulsory Indian Language3 Hours३००
पेपर-B [Qualifying]English3 Hours३००
पेपर-1ESSAY3 Hours२५०
पेपर-2General Studies I3 Hours२५०
पेपर-3General Studies II3 Hours२५०
पेपर-4General Studies III3 Hours२५०
पेपर-5General Studies IV3 Hours२५०
पेपर-6Optional Paper I3 Hours२५०
पेपर-7Optional Paper-II3 Hours२५०

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains Paper-A and Paper-B

पेपर परीक्षेचा नमुना
पेपर A – भारतीय भाषा (संविधानाच्या 8 व्या अनुसूचीमध्ये सूचीबद्ध केलेली कोणतीही भारतीय भाषा)Comprehension of given passages.
Precis Writing
Usage and Vocabulary
Short Essays
Translation from English to the Indian Language and vice-versa
पेपर B- इंग्रजीComprehension of given passages
Precis Writing
Usage and Vocabulary
Short Essays

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains General Studies Paper-I Syllabus in Marathi

UPSC Mains चा GS पेपर 1 हा सामान्य अध्ययनाच्या चार पेपरपैकी एक आहे. हा इतिहास, भूगोल, कला आणि संस्कृती आणि भारतीय समाज या विषयांचा समावेश असलेला विषयनिष्ठ प्रकार आहे. GS पेपर 1 सोबत, IAS परीक्षेच्या मुख्य टप्प्यात इतर आठ पेपर आहेत.

विषयउपविषय आणि पुस्तके
इतिहासकला आणि संस्कृती – India’s Ancient Past – RS Sharma
Facets of Indian Culture (Spectrum publications)
Centre for Cultural Resources & Training (CCRT) website

आधुनिक इतिहास – India’s Struggle for Independence – Bipan Chandra
A Brief History of Modern India – Rajiv Ahir

स्वातंत्र्यानंतरचा भारत – India Since Independence – Bipan Chandra

जगाचा इतिहास – Mastering World History – Norman Lowe
History of the World – Arjun Dev
सोसायटी ऑफ इंडियाNewspapers
Magazines (EPW)
Reports of NGOs, international organizations, etc.
भूगोलNCERTs from classes VI through XII.

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains General Studies Paper-II Syllabus in Marathi

UPSC Mains GS-II साठी इच्छुक उमेदवार कोणत्या महत्त्वाच्या स्त्रोतांचा संदर्भ घेऊ शकतो हे खालील तक्त्यामध्ये नमूद केले आहे:

विषयउपविषय पुस्तके
राजकारणभारतीय संविधान
भारतीय राज्यघटनेची वैशिष्ट्ये
भारतीय संविधानातील दुरुस्त्या
तरतुदी
घटनात्मक आणि असंवैधानिक संस्था
‘Indian Polity’ by Laxmikanth (Do read this book at least three times)
Class 11 NCERT – ‘Indian Constitution at Work
शासनसरकारी धोरणे आणि हस्तक्षेप
शासन
पारदर्शकता
जबाबदारी
ई-गव्हर्नन्स ऍप्लिकेशन्स
Daily reading of newspaper to be complemented with:
Select articles from ‘The Hindu’
Economic Survey
Press Information Bureau (PIB)
ARC reports
सामाजिक न्यायसामाजिक क्षेत्र/सेवांच्या विकास आणि व्यवस्थापनाशी संबंधित समस्या
गरिबी आणि भूक यांच्याशी संबंधित मुद्दे
Select articles from ‘The Hindu’ newspaper
आंतरराष्ट्रीय संबंधद्विपक्षीय गट
प्रादेशिक आणि जागतिक गट
भारताचा समावेश असलेले आणि/किंवा भारताचे हित प्रभावित करणारे करार
MEA Website
Select articles from ‘The Hindu’

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains General Studies Paper-III Syllabus in Marathi

UPSC Mains GS-III साठी इच्छुक उमेदवार कोणत्या महत्त्वाच्या स्त्रोतांचा संदर्भ घेऊ शकतो हे खालील तक्त्यामध्ये नमूद केले आहे:

विषयउपविषय पुस्तके
आर्थिक प्रगतीभारतातील आर्थिक विकास
मॅक्रोइकॉनॉमिक्स
Current Affairs
Select articles from ‘The Hindu’
Class 12 NCERT – ‘Introductory Macroeconomics’
Economic Survey of India and India Year Book
विज्ञान आणि तंत्रज्ञानडार्क मॅटर
हिग्ज बोसॉन
दुर्मिळ पृथ्वी घटक
जी एम पिके
जीन संपादन
कृत्रिम बुद्धिमत्ता
अंतराळ तंत्रज्ञान
संरक्षण तंत्रज्ञान

Current Affairs
जैवविविधता, पर्यावरणजैवविविधतेचे प्रकार
जैवविविधता आणि पर्यावरण
Current Affairs
‘Textbook of Environmental Studies For Undergraduate Courses’ by Erach Bharucha
Ministry of Environment, Forests and Climate Change (MoEFCC) Official Website
सुरक्षा आणि आपत्ती व्यवस्थापनभारतातील अंतर्गत सुरक्षा आव्हाने
अतिरेकी
दहशतवाद
अवैध सावकारी
भारतातील आपत्ती व्यवस्थापन
पीएम केअर फंड
राष्ट्रीय आपत्ती व्यवस्थापन योजना 2016
Current Affairs
Yojana (January 2017) edition- this covers Disaster Management perspectives.

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains General Studies Paper-IV Syllabus in Marathi

हा पेपर सार्वजनिक जीवनात वावरताना प्रामाणिकपणा आणि प्रामाणिकपणाच्या मुद्द्यांकडे उमेदवाराच्या दृष्टिकोनाची चाचणी घेतो. हे उमेदवाराच्या समस्या सोडवण्याच्या आणि विरोधाभास सोडवण्याच्या दृष्टिकोनाची चाचणी देखील करते.

सामान्य अध्ययन पेपर IV मध्ये खालील मुख्य क्षेत्रे समाविष्ट आहेत:

  • Ethics
  • Integrity
  • Aptitude

पुस्तके

1.Ethics, Integrity & Aptitude – G Subba Rao & P N Roy Chowdhury
2.Lexicon for Ethics, Integrity & Aptitude for IAS General Studies Paper IV – Niraj Kumar
3.Ethics, Integrity, and Aptitude – Santosh Ajmera & Nanda Kishore Reddy
4.Ethics, Integrity, and Aptitude – M Karthikeyan
5.Ethics in Governance: Innovations, Issues, and Instrumentalities – Ramesh K Arora
6.ARC Reports

UPSC Syllabus in Marathi | UPSC Mains Optional Paper Subject In Marathi

UPSC Mains मध्ये पॅटर्न बदलल्यामुळे, उमेदवारांना आता फक्त एक पर्यायी विषय निवडावा लागेल. एकूण 500 गुणांसाठी (250 गुण * 2 पेपर) पर्यायी विषयावर आधारित दोन पेपर आहेत जे गुणवत्ता क्रमवारीसाठी मोजले जातात.

UPSC IAS परीक्षा साठी पर्यायी विषयांची यादी खाली दिल्या आहेत:

शेतीपशुसंवर्धन आणि पशुवैद्यकीय विज्ञानमानववंशशास्त्र
वनस्पतिशास्त्ररसायनशास्त्रसिव्हिल अभियांत्रिकी
वाणिज्य आणि लेखाअर्थशास्त्रविद्युत अभियांत्रिकी
भूगोलइतिहासभूशास्त्र
कायदाव्यवस्थापनगणित
वैद्यकीय विज्ञानयांत्रिकी अभियांत्रिकीतत्वज्ञान
भौतिकशास्त्रराज्यशास्त्र आणि आंतरराष्ट्रीय संबंधमानसशास्त्र
सार्वजनिक प्रशासनसमाजशास्त्रसांख्यिकी
प्राणीशास्त्र

स्टेज 3: व्यक्तिमत्व चाचणी [Interview]

मुलाखत प्रक्रिया ही UPSC परीक्षा पॅटर्नच्या निवड प्रक्रियेचा शेवटचा आणि अंतिम टप्पा आहे. मुलाखतीत 275 गुण असतात जे कमाल गुणांची एकूण संख्या 2025 बनवते. बोर्डाने उमेदवारामध्ये असे काही गुण दिले आहेत.

  • मानसिक तीक्ष्णता [Mental acuity]
  • गंभीर विचार [Critical thinking]
  • विश्लेषणात्मक विचार [Analytical thinking]
  • जोखीम मूल्यांकन कौशल्ये [Risk assessment skills]
  • संकट व्यवस्थापन कौशल्ये [Crisis management skills]
  • नेता बनण्याची क्षमता [Ability to become a leader]
  • बौद्धिक आणि नैतिक अखंडता [Intellectual and moral integrity]

धन्यवाद.

Leave a Comment

close