Ashtvinayak Ganpati Information In Marathi- भगवान श्री गणेश (Ganpati Bappa ) हे भारतातील सर्वात आदरणीय देवतांपैकी एक आहे. भारतामध्ये आणि भारता बाहेरदेखील श्री गणेशाला खूप मानतात. महाराष्ट्र राज्य हे विशेष आणि पवित्र अष्टविनायक मंदिरांसाठी ओळखले जाते. अष्टविनायक हा संस्कृत शब्द असून त्याचा अर्थ आठ गणेश (Ashtvinayak Ganpati) असा होतो.
अष्टविनायक म्हणजे महाराष्ट्रातील ८ मानाचे स्वयंभू गणपतींचे देवळे आहेत. यालाच गणपतीचे ८ तीर्थक्षेत्र म्हणतात. या मंदिरांपैकी सहा मंदिरे हि पुणे जिल्ह्यात आहेत आणि दोन मंदिरे हि रायगड जिल्ह्यात येतात. हिंदू धर्मामध्ये सगळ्यात पहिले कोणतेही शुभकार्य करताना गणपती बाप्पाला पुजले जाते.
ही आठ मंदिरे वेगवेगळ्या ठिकाणी आहेत आणि ती सर्व ‘स्वयंभू’ किंवा स्वयं-उत्पन्न मानली जातात. या सगळ्या देव “जागृत” आहेत, म्हणजे ते त्यांच्या भक्तांच्या इच्छा पूर्ण करतात. प्रत्येक गणपती वेगळ्या नावाने ओळखला जातो आणि त्याच्याशी एक कथा जोडलेली आहे.
Overview Of Ashtvinayak Book Review In Marathi | अष्टविनायक पुस्तक सारांश
| Author | Vrishali Gotkhindikar |
| Publisher | Gita Press, Gorakhpur |
| Language | Marathi |
| Edition | 2013 |
| Pages | 19 |
| Cover | Paperback |
| Weight | 60Gm |
| Category | Religious |
| Ashtvinayak Book Price | Rs, 114/- |
अष्टविनायक मंदिरांबद्दल माहिती | Information About Ashtvinayak Temples
अष्टविनायक गणपतीचे नाव | Names Of Ashtvinayak Ganapati
- चिंतामणी
- मोरेश्वर
- गिरिजात्मक
- महागणपती
- सिद्धिविनायक
- विघ्नेश्वर
- वरद विनायक
- बल्लाळेश्वर
अष्टविनायक मंदिरे आणि ठिकाणे | Ashtvinayak Temples And Places – Ashtvinayak List
| मंदिरे | ठिकाण |
| चिंतामणी मंदिर | थेऊर |
| मयुरेश्वर मंदिर | मोरगाव |
| गिरिजात्मक मंदिर | लेण्याद्री |
| महागणपती मंदिर | रांजणगाव |
| सिद्धिविनायक मंदिर | सिध्दटेक |
| बल्लाळेश्वर मंदिर | पाली |
| वरदविनायक मंदिर | महड |
| विघ्नेश्वर मंदिर | ओझर |
वाचा,
रिच डैड पुअर डैड पुस्तक सारांश
विचार करा आणि श्रीमंत व्हा पुस्तक
अष्टविनायकबद्दल थोडक्यात माहिती | Information About Ashtvinayak In Marathi
१) मयुरेश्वर मंदिर:-
अष्टविनायकयात्रेला सुरुवात करताना मोरेश्वर हे मंदिर पहिले लागते. पुण्यापासून ५५ किलोमीटर अंतरावर आहे. मंदिराकडे जाणारे सर्व रस्ते सुटसुटीत आणि चांगले आहे, आणि मुख्य रस्त्यावरच आपल्याला हे मंदिर लागते. मंदिर 50 फूट उंच आणि अतिशय सुंदर आहे. मंदिराला चार दिशांना चार प्रवेशद्वार आहेत, परंतु मुख्य प्रवेशद्वार उत्तराभिमुख आहे.
अंगणात दोन विशाल दीपमाळा किंवा दिव्याचे बुरुज आहेत. मंदिरासमोर एक मोठा उंदीर आहे. भगवान गणेशाचे तोंड असलेल्या नंदीचे (बैल) एक मोठे शिल्प देखील आहे, जी एक असामान्य गोष्ट आहे. साधारणपणे शिवमंदिरांमध्ये नंदी असतो.
दररोज, श्री गणेशाची दिवसातून तीन वेळा पूजा केली जाते, सकाळी 7, दुपारी 12 आणि रात्री 8. विशेष प्रसंगी, जसे की गणेश जयंती (माघ शुक्ल चतुर्थी) आणि गणेश चतुर्थी (भाद्रपद शुक्ल चतुर्थी), दर शुक्ल पक्षाच्या चौथ्या दिवशी किंवा चंद्राचा काळ; तेथे भाविकांची मोठी गर्दी होते.या दिवसात जगभरातून लोक भेट देतात. लोकांचा सर्व इच्छामनोकामना तिकडे पूर्ण होतात.
२) सिद्धिविनायक मंदिर – सिद्धटेक:-
महाराष्ट्रातील अहमदनगर जिल्ह्यातील कर्जत तालुक्यातील सिद्धटेक गावातील सिद्धिविनायक हे अनुक्रमे दुसरे गणेश मंदिर आहे. भगवान विष्णूने येथे सिद्धी (विशेष शक्ती) प्राप्त केल्यामुळे याला सिद्धिविनायक म्हणून ओळखले जाते. असेही मानले जाते की देव आपल्या भक्तांच्या प्रत्येक इच्छा पूर्ण करतो म्हणून त्याला सिद्धिविनायक म्हटले जाते.
हे मंदिर पुण्यापासून 200 किलोमीटर अंतरावर भीमा नदीच्या काठावर आहे. सिद्धटेक नावाच्या छोट्या टेकडीवर हे मंदिर उभे आहे. भगवान गणेशाला प्रसन्न करण्यासाठी लोक डोंगराभोवती सात वेळा प्रदक्षिणा करतात.
मुख्य मूर्ती सुमारे तीन फूट उंच आहे आणि उजव्या बाजूला सोंड असलेली आठही मूर्तींपैकी ती एकमेव मूर्ती आहे. हे सिद्धिविनायकाला विशेष बनवते.
सध्याचे मंदिर 18 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात इंदूरच्या देवी अहिल्याबाई होळकर यांनी पुन्हा बांधले होते. मंदिराभोवतीच्या इतर वास्तू नंतरच्या काळात वेगवेगळ्या लोकांनी बांधल्या होत्या. काळ्या दगडाचा वापर करून बांधलेले हे उत्तराभिमुख मंदिर आहे. आतील गाभा किंवा गर्भगृह 10 फूट रुंद आणि 15 फूट उंच आहे. लोक अष्टविनायक दर्शनासाठी खूप गर्दी करतात, कारण अष्टविनायक यात्रा (Ashtvinayak Yatra) खूप पवित्र मानली जाते.
3) बल्लाळेश्वर मंदिर – पाली:-
पालीचा हा गणपती अष्टविनायकांपैकी आठवा गणपती आहे. ह्या श्री गणेशाला बल्लाळेश्वर देखील म्हणतात. ( Ashtvinayak Temple) महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यातील रोह्यापासून २८ किलोमीटर अंतरावर पाली गावात बल्लाळेश्वराचे मंदिर आहे. हा प्रसिद्ध किल्ला सरसगड आणि अंबा नदीच्या मध्ये वसलेला आहे. पुण्यापासून हे अंतर सुमारे 200 किलोमीटर आहे.
मूळ मंदिर लाकडी होते ज्याचा 1780 मध्ये जीर्णोद्धार करण्यात आला आणि दगडी मंदिर बांधण्यात आले. हे पूर्वाभिमुख असून दररोज सकाळी पूजेच्या वेळी सूर्यकिरण गणेशमूर्तीवर पडतात. पोर्तुगीजांवर विजय मिळविल्यानंतर बाजीराव पहिलाचा भाऊ चिमाजीअप्पा यांनी भेट म्हणून दिलेली एक मोठी घंटा मंदिरात आहे. दोन उत्सव आहेत, एक भाद्रपद महिन्यात आणि दुसरा माघ महिन्यात. या काळात अनेक धार्मिक कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते.
4) चिंतामणी मंदिर – थेऊर:-
चिंतामणी हा अस्ष्टविनायक मधील दुसरा गणपती आहे. पुण्यापासून अवघ्या 25 किमी अंतरावर असलेले हे मंदिर आठ मंदिरांपैकी सर्वात मोठे आणि प्रसिद्ध आहे. हे मंदिर प्राचीन काळापासून अस्तित्वात आहे. सध्याची रचना मोरया गोसावी यांनी बांधली आहे.
पेशव्यांच्या घराण्यातील पेशव्यांपैकी एक, माधवराव पहिला, चिंतामणी गणेशाचे भक्त होते. तो तिथे वारंवार जात असे. याच भागात त्यांनी शेवटचे दिवस घालवले आणि इथेच त्यांनी अखेरचा श्वास घेतला. मंदिर प्रचंड मोठे आणि दगडाचे आहे. माधवराव म्हणजे पेशव्यांनी बनवलेला लाकडी सभा-मंडप किंवा सभामंडप.
मूर्ती ही “स्व-अस्तित्वात” आहे, म्हणजे स्वयं-उत्पादित. डोक्याशिवाय शरीराचे वेगळे भाग नाहीत. डोळे हिरे जडलेले आहेत. मंदिरात तीन उत्सव साजरे केले जातात. एक म्हणजे भाद्रपद महिना, गणेश चतुर्थी. यावेळी जत्रेचे आयोजन केले जाते.
माघ महिन्यात, गणेश जयंती साजरी केली जाते, भगवान गणेशाच्या अवताराचा दिवस.
कार्तिक महिन्याच्या आठव्या दिवशी पेशवे माधवराव आणि त्यांच्या पत्नी सती रमाबाई यांच्या स्मरणार्थ राम-माधव पुण्योत्सव साजरा केला जातो.
5) गिरिजात्मक मंदिर – लेण्याद्री:-
अष्टविनायक मधील गिरिजात्मक हा ६व्या क्रमकांचा स्वयंभू गणपती आहे. गिरिजात्मजा मंदिराला लेन्याद्री असेही म्हणतात. हे पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर तालुक्यात गणेश लेणी किंवा “गणेश लेणे” मध्ये स्थित आहे. पुण्यापासून या ठिकाणचे अंतर 95 किलोमीटर आहे.
हे मंदिर ३० गुहांपैकी ७व्या गुहेत आहे. लेणी मैदानापासून 100 फूट उंचीवर आहेत. हे मंदिर सुमारे १७०० वर्षे जुने असल्याचे मानले जाते. दर्शन घेण्यासाठी किंवा “दर्शन” घेण्यासाठी भाविकांना 300 पायऱ्या चढाव्या लागतात.
हे मंदिर इतर मंदिरांप्रमाणे शिल्पकला किंवा बांधकामात अद्वितीय आहे. हे नैसर्गिक आणि अगदी सोपे आहे. दरवर्षी भाद्रपद आणि माघ महिन्यात उत्सव साजरे केले जातात. त्याशिवाय, पंधरवड्याच्या किंवा शुक्ल पक्ष चतुर्थीच्या प्रत्येक चौथ्या दिवशी, मंदिर सजवले जाते आणि विशेष पूजा केली जाते.
6) विघ्नेश्वर मंदिर – ओझर:-
ओझरचा विघ्नेश्वर हा अस्ष्टविनायकमधील ५व्या क्रमांकाचा मानाचा गणपती आहे. ओझरचा विघ्नेश्वर (किंवा ओझर) पुणे-नाशिक महामार्गापासून 85 किलोमीटर अंतरावर आहे. पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर तालुक्यात आहे. हे मंदिर कुकडी नदीच्या काठी आहे.
मंदिराचा जीर्णोद्धार बाजीराव पहिला याचा भाऊ चिमाजीअप्पा यांनी केला आणि मंदिराचा शिखर सोन्याने मढवला. परिसराला भिंत आणि रुंद गेट आहे. आवारात दोन मोठे दीपमाळ किंवा दीपमाळा आहेत.मुख्य मूर्ती पूर्वाभिमुख आहे. नाभी आणि कपाळात हिरे आणि मूर्तीच्या डोळ्यात माणिक आहे.
भाद्रपद आणि माघ महिन्यात दोन मुख्य उत्सव साजरे केले जातात. वॅक्सिंग फोर्टनाइट किंवा शुक्ल पक्ष चतुर्थीच्या चौथ्या दिवशी उत्सव आणि विशेष पूजा केली जाते. कार्तिक मासाच्या पौर्णिमेच्या रात्री दीपमाळ प्रज्वलित केली जाते.
7) वरदविनायक मंदिर – महड:-
महडचा वरदविनायक गणपती हा ७व्या क्रमांकाचा गणपती आहे. इतर सर्व अष्टविनायकाच्या मूर्तींप्रमाणे, वरदविनायकाची मुख्य “मूर्ती” किंवा मूर्ती देखील “स्वयंभू” किंवा स्वयं-उत्पन्न आहे. 1690 मध्ये ते जवळच्या तलावात सापडले आणि सुभेदार रामजी महादेवबिवलकर यांनी 1725 मध्ये मंदिर बांधले.
मूर्ती पूर्वाभिमुख आहे. मंदिराच्या चारही दिशांना चार हत्तीची शिल्पे आहेत. 1892 पासून सतत “नंदादीप” किंवा तेलाचा दिवा जळत आहे. वरदविनायक मंदिरात भगवान श्री गणेशाचे दर्शन घेण्यासाठी जगभरातून लोक येतात. भक्तांना आतील गाभा किंवा गर्भगृहात प्रवेश करून पूजा करण्याची परवानगी आहे.
रायगड जिल्ह्यातील खालापूर तालुक्यातील महाड गावात आहे. महाराष्ट्रातील सर्व मोठ्या शहरांमधून ते पोहोचता येते. मंदिरात वर्षभर गर्दी होत असली तरी माघ महिन्यात मोठ्या प्रमाणात गर्दी असते. माघ चतुर्थीच्या दिवशी.
8) महागणपती मंदिर – रांजणगाव:-
रांजणगावचा महागणपती पुणे-नगर रस्त्यावर आहे. पुण्यापासून ते सुमारे 50 किलोमीटर अंतरावर आहे. अष्टविनायकमधील महागणपती हा ४थ्या क्रमांकाचा गणपती आहे.
सध्याचे मंदिर पेशव्यांनी बांधले होते. त्याचे तोंड पूर्वेकडे आहे आणि तेथे एक मोठे आणि सुंदर प्रवेशद्वार आहे. दक्षिणायनादरम्यान पहाटे सूर्याची किरणे मूर्तीवर पडतील अशा पद्धतीने मंदिराची रचना करण्यात आली आहे.
मंदिरात चार मुख्य उत्सव केले जातात. हिंदू कॅलेंडरच्या भाद्रपद आणि माघ महिन्यांमध्ये, मेण पंधरवड्याच्या चौथ्या दिवशी किंवा शुक्ल पक्ष चतुर्थीला उत्सव साजरा केला जातो. याशिवाय श्रावण आणि फाल्गुन महिन्यातही विशेष उत्सव व पूजा-अर्चा आयोजित केली जाते.
आमचे इतर पुस्तके देखील वाचा:-
FAQ- Ashtvinayak Book Review In Marathi
अष्टविनायक गणपतींपैकी किती गणपती पुणे जिल्ह्यात येतात?
मोरगाव, रांजणगाव ओझर, थेऊर, आणि लेण्याद्री हे गणपती पुणे जिल्ह्यात येतात.
अष्टविनायक मधील सर्वात जुने मंदिर कोणते?
गिरिजात्मक लेण्याद्री हा गणपती सर्वात प्राचीन मानला जातो. जवळपास १७०० वर्षे जुने मंदिर मानले जाते
अष्टविनायक मधील सर्वात पहिला गणपती कोणता?
अष्टविनायक यात्रा करताना आपल्याला सगळ्यात पहिले मोरगावचा श्री मयुरेश्वर हे गणपती मंदिर पहिले लागते
अष्टविनायक यात्रा किती दिवसात पूर्ण केली जाऊ शकते?
अष्टविनायक यात्रा कमीत-कमी दीड ते दोन दिवसात पूर्ण केले जाऊ शकते, पण भाविकांची वाढती गर्दी पाहता तीन दिवस सुद्धा लागू शकतात.
सारांश- Ashtvinayak Book Review In Marathi
Ashtvinayak Yatra,अष्टविनायक ही महाराष्ट्रातील आठ गणेश मंदिरे आहेत. या मंदिरांना भेट देण्यासाठी पुणे हे सर्वोत्तम ठिकाण आहे. अशा अनेक ट्रॅव्हल कंपन्या आहेत ज्या भाविकांच्या सोयीनुसार दोन-तीन दिवसांच्या सहली देतात. दोन दिवसांच्या दौऱ्यात एका दिवसात चार मंदिरे येतात. रात्रीचा मुक्काम पुणे येथे आहे. काही यात्री किंवा भाविकजण ओझर किंवा लेण्याद्री येथे रात्रीच्या मुक्कामाची व्यवस्था करतात. उर्वरित चार दुसऱ्या दिवशी पूर्ण जातात. तुमच्या प्रवासाच्या कार्यक्रमानुसार, तुम्ही कोणत्याही अष्टविनायक मंदिरात राहण्याची योजना करू शकता. प्रत्येक मंदिराजवळ विविध अपस्केल हॉटेल्स, तसेच होमस्टे आहेत. चला तर आम्ही अशा तुम्हाला आमची पोस्ट नक्कीच आवडली असणार, अमी तुम्हाला अष्टविनायक बद्दल हवी ती माहिती मिळाली असेल, धन्यवाद.
Thank You,